“Het Tolhvis,1649” in Gezondheidscentrum Geuzenwaard Lobith Aanzicht van de verdwenen burcht ‘Het Tolhuys’ met rechts de contour van de Dikke Toren. Fotoafbeelding (1,92x1,08 m) hangt nu in het Gezondheidscentrum Geuzenwaard. Het is een foto, gemaakt en vergroot door Hans Keuls (begin jaren ‘60), van een ets (126 x 262 mm) van Claes Jansz. Visscher (1649). Prenten ervan werden gedrukt en uitgegeven door J. Bleau, onder de titel “Het Tolhvis”, 1649’; een origineel is o.a. te vinden in het Gelders Archief (nr. 1551-1894). Het Tolhuys zelf werd gebouwd in de 14e eeuw door Graaf Reinald I van Gelre. Het diende op de eerste plaats als ‘administratiekantoor’ voor tolheffing voor de passerende schepen op de Rijn, die toen nog vanaf Tolkamer via de huidige Geuzenwaard richting Elten en Oud-Zevenaar liep. Op de splitsing van Rijn...

Op donderdag 19 juni bezoeken wij het Rheinmuseum te Emmerich. Daar krijgen we een rondleiding van Hiltrud Engeln.  Ze leidt ons door het museum en vertelt over belangrijke gebeurtenissen op de Rijn en over de scheepsbouw in Emmerich. Er zijn scheepsmodellen te zien maar ook het verhaal van de scheepsramp met de Tina Scarlett en tankschip Diamant in 1960. We horen over de ontwikkeling van de Rijnscheepvaart en het rivierbeheer. Rijnkaarten geven een beeld van de verandering van de rivierbedding. We maken kennis met de visserij en visvangst op de Rijn. Wie niet alles kan of wil belopen kan kijken naar verschillende films. Na afloop van het bezoek is er koffie/thee met wat lekkers. Praktische informatie Datum: Donderdag 19 juni 2025 Tijd: Inloop vanaf 13.30 uur. Start rondleiding 14.00 uur Adres: Rheinmuseum...

Interview Goris Schimmel (1936) 16 januari 2025, Lobith Door Henny van der Meijden Jullie moesten gaan evacueren uit Spijk. Hoe oud was je in 45? Ik ben in 36 geboren. Dus ik was dus 9. We kregen de opdracht van de Duitse Wehrmacht, heb ik later nagevraagd. Wij moesten weg in verband met de beschietingen. De Elterberg lag onder vuur, wel 72 uur lang. We konden dat gewoon hoorden eerst boem en dan een paar seconde later gefluit en dan sloeg weer een granaat de Elterberg in. En toen zijn wij vertrokken met hulp met paard en wagen, mijn fietsje was achter de kar gespannen. Ik heb veel gelopen en veel stukken gefietst. We zijn via Emmerik via de Moddeich, naar ’s Heerenberg gegaan. Bij de witte paters hebben wij overnacht en vandaaruit moesten wij doortrekken naar Lichtenvoorde, bij een grote boer. En die boer...

Interview Henk Janssen In aanwezigheid van: zus Gerda Janssen Locatie: Lobith Datum: 24 februari 2025 Door: Henny van der Meijden Henk Janssen, geboren 1934, was 11 ten tijde van de evacuatie van Tolkamer. Ze woonden in de hoofdstraat in Tolkamer, tussen Wichman en café Wilhelmina, dat kleine huisje staat er nog steeds. Vader werkte op de steenfabriek in Spijk. Het gezin had 5 kinderen: Miep, Theet, Gert, Henk, Gerda en Anneke. Zus Gerda Janssen, geboren 1943, is ook bij het gesprek, maar zoals ze zelf zegt “Ik weet niets meer van de oorlog, alleen van horen zeggen, want ik was pas twee”. De evacuatie Het gezin van Henk Janssen vertrok uit Tolkamer met paard en wagen. “Mijn broer Theet was verantwoordelijk voor de kruiwagen met twee kisten erop. Er was een tuig gemaakt over zijn...

Interview Wim Puttman Datum: 28 januari 2025 Plaats: Aerdt Door: Henny van der Meijden De evacuatie Wim Puttman is geboren 15 mei 1932 als oudste van een gezin van 4 kinderen. De jongste een broertje was 4 jaar oud bij de evacuatie. Vader was voor het einde van de oorlog op 52 jarige leeftijd aan een longziekte gestorven. Toen het bericht kwam dat ze moesten evacueren zijn ze zelf vertrokken, samen met een andere familie naar familie van de moeder in Didam. Daar zijn ze ook de hele tijd, tot na Pasen 1945 gebleven. De laatste nacht hebben ze allemaal in de schuilkelder (een kelder met gewelven) van de familie Stoll gezeten, tegenover hun huis. Zij woonden in de Schoolstraat 21, waar Wim nog steeds woont. Met tientallen mensen, heel druk. Ze vertrokken met een handkar, een wiel daarvan hebben...

Interview Bets Sommers-Benning Datum: 5 februari 2025 Plaats: Pannerden Door: Henny van der Meijden Bets Benning (1938) was 7 jaar toen zij als een van de eersten in Pannerden moesten evacueren. Ze woonden aan de Deukerdijk in huize Vredelust, dat nu nog steeds bestaat. Ze had 2 broers (Piet en Wim) op dat moment en een zusje op komst Maar moeder Christina Benning-Groenen wist dat op dat moment nog niet. Na de oorlog werd Nolda geboren. Waar gingen jullie naar toe? Wij zaten als eerste (in september 1944) in dat groene huuske waar nu de Heemkundekring Rijnwaarden zit, het Dijkmagazijn. Naast Opgenoord, wij noemden dat het wachthuuske. Toen het na een dag of acht wat rustiger werd in Pannerden zijn we weer naar huis teruggekeerd waar in december 44 mijn vader Arnold Benning dodelijk werd getroffen door een...

Jaarvergadering 2025 Datum: 11 april 2025 Locatie: Dorpshuis Eensgezindheid, Schoolstraat 23, 6913 AC Aerdt Aanvang: 19.00 uur Agenda Opening door de voorzitter. Vaststellen agenda. Vaststellen notulen vorige jaarvergadering d.d. 19-4-2024. Ingekomen stukken / Mededelingen. Jaarverslag secretaris. Verslag Kascontrolecommissie. Verkiezing reserve lid kascontrole. Jaarrekening 2024 / Begroting 2025. Bestuursverkiezing: Aftredend en herkiesbaar Hein Janssens en Michiel van Dasler. Rondvraag. Sluiting jaarvergadering. Pauze: 20.00 – 20.15 uur Lezing Sprekers: Pim Gerritzen en Henny van der Meijden Titel: ‘Einde Tweede Wereldoorlog op en rond het Gelders Eiland’ Over militaire operaties, evacuaties, oorlogsschade en mensen die het...

Op excursie 1672 met Marciano Drie jaar geleden besteedde de Heemkundekring Rijnwaarden een jaar lang aandacht aan de overtocht van Lodewijk XIV over de Rijn. Die 'Passage du Rhin' houdt lid Marciano Hendriks nog steeds actief. Deze aardrijkskundige gaat graag met een kleine groep op excursie om te verhalen over dit historisch gebeuren. Hij weet spannend te vertellen over de glorieuze overtocht van Lodewijk XIV bij Lobith. Hij toont daarbij in het landschap de aanwijzingen die terug te leiden zijn naar deze tijd. Marciano werkt samen met de ondernemers van LiemersXperience. Samen organiseren zijn een 4,5 à 5 uur durende excursie op een E-chopper vanuit Lobith naar Elten - Emmerich en over de Rijn naar het Duitse dorpje Schenkenschanz en dan weer in Nederland via Millingen aan de Rijn terug naar Lobith. ...

De Waordsman in een nieuw jasje Alweer een maand of negen werd ik gevraagd de hoofdredactie van het blad op me te nemen. Dat deed ik met alle plezier, want ik vond het hoog tijd worden dat allerlei zaken in een nieuw jasje werden gestoken. Al sinds ik me in Lobith vestigde en lid werd van de Heemkundekring Rijnwaarden, was ik niet erg ingenomen met de manier waarop het blad werd vormgegeven. Dat moest toch stukken beter kunnen! Maar als outsider binnen de gemeenschap wilde ik me daar nu niet direct mee gaan bemoeien. Bovendien vond ik het niet meer dan vanzelfsprekend degene in ere te houden die al zo lang het blad onder zijn hoede had. Elke club moet immers zorgvuldig omgaan met degene die zich belangeloos inzetten, zeker als die inzet enkele decennia omvat. Maar toen me eenmaal werd gevraagd de hoofdredactie op me te nemen, heb...

Het Tolhuis van Lobith Heb je dat wel eens? Dat je langs een oude ruïne of een kunstwerk loopt en je afvraagt:  “Wat is dit eigenlijk, en waarom is het hier?”  De Ridders van Gelre brengen het verhaal tot leven. Ridder René je mee naar de resten van het beroemde Tolhuis in Lobith, ooit een goudmijn voor de hertogen van Gelre. Op het dorpsplein in Lobith staat een indrukwekkende maquette van kasteel Het Tolhuys. Dit middeleeuwse fort lag ooit pal aan de Rijn, die toen nog onder de Eltenberg door richting Arnhem stroomde. In de achttiende eeuw werd de rivier omgelegd, en het kasteel zelf bestaat niet meer. Maar de maquette laat zien hoe deze imposante burcht eruit moet hebben gezien. Tolkasteel in de Bloeitijd van de Hanze Het Tolhuis speelde een sleutelrol in de Gelderse geschiedenis. Vanaf...

Honderd jaar geleden stond het ook bij Lobith onder water. Een bericht op 8 november 1924 in de Zuid-Willemsvaart meldt: "Te Lobith was Donderdag de 's Gravenwaard en de Ossenwaard overstroomd. Verschillende huizen in deze uitgestrekte polders staan midden in het water en vele akkers, welke vorige jaren droog bleven, loopen nu onder. Het water steeg nog steeds." Op het Gelders Eiland zijn delen heel vaak overstroomd geweest. Bij hoogwater moesten de mensen een goed heenkomen vinden. Ook voor het vee. En als het water gezakt was, werd weer flink aangepakt om alles te herstellen. In 2026 willen we met het jaarthema Hoogwater hier veel aandacht aan besteden. Zin om in de werkgroep mee te helpen voorbereiden? Meld het bij de secretaris. >> Foto Eltenseweg Hoogwater november 1924. Fotograaf Adrie Kooy....

In De Cluse in Herwen genoten vrijdag 11 oktober jl. 43 luisteraars van het verhaal van landschapshistoricus Ferdinand van Hemmen. Voorzitter Hein Janssens heette de bezoekers welkom en introduceerde de spreker. Ferdinand sleepte ons mee in het verhaal van macht en geld rondom de rijntakken. Het gebied waarin we wonen is meermaals benut in politiek van 'verdeel en heers'. Konden wij ons het rivierenlandschap voorstellen zonder dijken?  Hij vertelde hoe Drusus en Julius Ceasar al met de loop van de Rijn in de weer waren. Hoe konden ze expedities uitvoeren naar het achterland of juist de grens goed bewaken en verleggen? Met dijken of dammen werd de loop van de Rijn verplaatst. Toen al was er omgang met de leefomgeving die verkeerd uitpakte. Door roofbouw ontstonden ongewenste verplaatsingen van de rivieren,...

Waordsman 4, 2024. In deze uitgave o.a. De dynamietramp bij Griethausen Op 20 maart 1895 vond een ramp plaats bij Griethausen toen een schip geladen met dynamiet explodeerde. Het schip vervoerde dynamiet bestemd voor de goudmijnen in Zuid-Afrika. Door de explosie kwamen dertien mensen om het leven, waaronder de schipper van de Elisabeth en vijf arbeiders. De ontploffing werd tot ver buiten de regio gehoord. De exacte oorzaak van de explosie ... De oorsprong van de Linge Herman Peters betoogt dat de oorsprong van de rivier de Linge bij Herwen ligt, in tegenstelling tot de algemeen aangenomen oorsprong bij Doornenburg. Hij baseert zijn theorie op lokale kennis en historische kaarten. Peters legt uit hoe de Linge zich door natuurlijke stromingen vormde en splitste in verschillende vertakkingen, waaronder de Lingsegraaf, die...

Op vrijdag 11 oktober a.s. is er in het Dorpshuis te Herwen een lezing door Ferdinand van Hemmen. De horrorcrisis rond de Kraan van Nederland. Over een crisis die het land aan de rand van de afgrond bracht. Wat we hiervan kunnen leren in een tijd van nieuwe uitdaging. Al vele eeuwen is het splitsingspunt van Neder-Rijn en Waal een magneet voor menselijke activiteit. Hier kon je spelen met de waterverdeling tussen de Rijntakken voor beheersing van de delta, kon je als landsheer slapend rijk worden dankzij tolheffing. Het splitsingspunt was de gedroomde plek om macht en fortuin te verwerven. Om hiervan optimaal te kunnen profiteren werd het aangepast zodat het kon worden gebruikt als werktuig – een kraan – in het streven naar invloed en rijkdom. Op den duur werd die kraan ook van grote betekenis voor de...

De baksteenindustrie kenmerkt het Gelders Eiland. Langs de Rijn ontstonden vele steenfabrieken. Dorpelingen vonden er hun werk. Samen met het Toeristisch Informatie Centrum (TIC) heeft de Heemkundekring Rijnwaarden een kleine tentoonstelling samengesteld. Via foto’s en schoolplaten ziet u hoe zwaar het werken in de baksteenindustrie was. U ziet en leest over de steenfabrieken van de eigenaren Terwindt & Arntz (T. & A.). U ontdekt dat nieuwe steenovens, zoals de vlamoven en zigzagoven, het werk lichter maakten. De ontwerper Joost Wentink was daarbij voortrekker. Er zijn verschillende objecten waaronder steenmallen, hinkemannen en een snijapparaat om tuigbanden soepel te maken en op maat te snijden. Wees welkom bij het TIC, Rijnstraat 18 te Tolkamer (di t/m vr 10.00 – 16.00 u en za 10.00 – 13.00 u)  

We bezoeken het Fort Pannerden in Doornenburg en krijgen daar een rondleiding van een deskundige gids. We horen over de geschiedenis van het Fort en de betekenis voor de regio. We genieten van een prachtig uitzicht over het rivierenlandschap van Waal en Rijn. Tijdens het bezoek krijgen we koffie/thee en gebak. Praktische informatie: Datum: Donderdag 27 juni Tijd: 14.00 uur, duur rondleiding ca. 1,5 uur Verzamelen: Om 13.30 uur op de parkeerplaats van het Fort, Pannerdenseweg Doornenburg (ter hoogte van huisnummer 6) Napraten met koffie/thee en gebak (in de prijs inbegrepen) Maximaal 20 deelnemers Bijdrage: € 5,00 per persoon. Vooraf te betalen op rekeningnummer NL56 RABO 0327 9721 49 t.n.v. Heemkundekring Rijnwaarden o.v.v. excursie Fort Pannerden. Wie in het bezit is van de museumjaarkaart, wordt...

Café Zaal De Dijk, Kerkstraat 6, 6911 AG Pannerden Aanvang 19.00 uur  AGENDA JAARVERGADERING 2024 Opening door de voorzitter Vaststellen agenda Vaststellen  notulen vorige jaarvergadering  d.d 21-4-2023 Ingekomen stukken / Mededelingen Jaarverslag secretaris   Verslag Kascontrole commissie Verkiezing reserve lid kascontrole Jaarrekening 2023  /  begroting 2024   Bestuursverkiezing: Aftredend Jos Lamers en Theo Lieven, aftredend en herkiesbaar Hans Bosch Voordracht nieuwe bestuursleden: Petra Seising en Andre van Megen Rondvraag Sluiting jaarvergadering Pauze: 20.00-20.15 uur Lezing door dhr. G. Visser: ‘Een verborgen schat gevonden, verstopt door Joke Pauwen uit Pannerden’ Afsluiting. Geert Visser, voorzitter van de...

Uit de Waordsman nr. 2 2024 Het was 15 mei jl. wel even wennen een bestuursvergadering zonder Maria Snip! Dat maakte ik in mijn tijd als voorzitter de afgelopen 15 jaar zelden mee. Ze was er altijd. Maar helaas, ze heeft een punt gezet achter haar bestuursactiviteiten als secretaris, een functie die ze vervulde vanaf 1 maart 2004. Tijdens de algemene ledenvergadering in het Buurthuis Tuindorp (Tolkamer) op 21 april nam zij afscheid als bestuurslid. Om persoonlijke redenen stelde zij zich niet meer verkiesbaar voor een volgende bestuursperiode. Door dit ruimschoots van tevoren kenbaar te maken waren wij als bestuur in staat om in de persoon van Cora Verburg een geschikte opvolger te vinden. Cora zal zichzelf op de volgende pagina introduceren. Naast de zorg voor de ‘gewone’ secretarisactiviteiten...

Tijdens de jaarvergadering van de HKR op 5 april 2019 is Theo Lieven benoemd tot lid van verdienste. Sinds 19 november 1998 maakt Theo deel uit van het HKR bestuur en is voornamelijk belast met de lay-out en distributie van ons verenigingsblad “De Waordsman”. Voorzitter Hein Janssens feliciteerde Theo met zijn benoeming en overhandigde hem de HKR erepenning en een cadeaubon. Een zeer verraste en blije Theo bedankte het bestuur en de vereniging voor deze blijk van waardering.